کد مطلب:50058 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » قرآن

آيا منظور آيه 43 سوره رعد (و من عنده علم الكتاب) علي (ع) است؟

فسران درباره اين آيه در دو مطلب اختلاف نظر دارند: يكي تعيين مصداق موصول {Hمَنْ H} و ديگري تعيين مراد از {Hالكتاب H} ميان مفسران درباره واژه {Hالكتاب H}سه نظر وجود دارد: 1- منظور قران كريم است. 2- مقصود تورات و انجيل است. 3- مراد لوح محفوظ است ،{V(تفسير بيضاوي، ج 1 ص 510، نشر بيروت، دارالكتب العلميه) V}. مفسران درباره {Hمَنْ H} نيز ديدگاه هاي مختلفي دارند: 1- مقصود از {Hمَنْ H}، برخي علماي اهل كتاب از آن جا كه علماي اهل كتاب، با توجه به بيان تورات و انجيل، به ظهور پيامبر(ص) آگاهي بيشتر داشتند، خداوند به اداي شهادت آن ها در كنار شهادت خود اشاره مي كند ؛ مانند عبدالله بن سلام، سلمان فارسي و تميم داري، بسياري از علما به اين احتمال اشاره كرده، آن را پذيرفته اند، از جمله محمد جواد مغينه در تفسير الكاشف (ج 4، ص 417، چاپ بيروت، دارالملايين) و ابن كثير در تفسير القران العظيم (ج 2، ص 540، نشر بيروت، دارالمعرفة) ايرادي كه به اين نظريه وارد كرده اند اين است كه اولاً اين سوره در مكه نازل شده است و آن افراد هنوز ايمان نياورده بودند (طبرسي: محمع البيان، ج 6 ص 53، نشر بيروت، مؤسسه اعلمي) ثانياً به قول فخر رازي، چگونه مي شود نبوت را با قول اين گونه افراد كه از خطا و دروغ مصون نيستند اثبات نمود؟ (فخر رازي تفسير كبير ج 19، ص 7) ثالثاً مفاد آيه به شهادت و اداي آن دلالت دارد ؛ نه صرف علم كه گفته شود منظور عالمان اهل كتاب است. 2- منظور از {Hمَنْ H} خود خداوند است كه ؛ زيرا در عبارت {Hكفي بالله H}به ذات الله اشاره شده ولي به صفت او اشاره نشده است ازاين رو، در اين فقره، خداوند با ذكر عبارت {Hمن عنده H} خواسته است به يكي از صفات خود، در مقام اداي شهادت اشاره كند. اشكال اين احتمال آن است كه اولاً اگر منظور صفات و خود خداوند باشد تكرار لازم مي آيد و نيازي نبود كه خداوند در اين مقام دوبار به خود اشاره بكند اين ايراد را علامه طباطبايي وارد كرده است (علامه طباطبايي ترجمه الميزان، ج 11 ص 588، مركز نشر فرهنگي رجاء) ثانياً، عطف صفت بر موصوف لازم مي آيد كه از نظر ادبي درست نيست (فخر رازي گفته است كه منظور از {Hاله H}در عبارت {Hكفي...H} كه موصوف است در حقيقت آن هم صفت است تا اشكال ادبي پيش نيايد طبق نظر فخر رازي، معنا اين گونه مي شود ميان من و شما، شهادت خدايي كه لايق عبادت است و خدايي كه داراي علم غيب است كفايت مي كند اين توجيه فخر رازي نيز نمي تواند درست باشد ؛ زيرا اگر سخن وي صحيح باشد لازم مي آيد كه احكام الفاظ به طور كلي باطل گشته، هر كلام باطلي صحيح و هر سخن صحيحي باطل شود، {V(فخر رازي، تفسير كبير، ج 19، ص 70) V}. 3- مشاراليه {Hمَن H} عموم آگاهان از قرآن كريم است بر اين اساس معناي آيه اين است كه هر كس اين كتاب را فرا گيرد و بدان عالم گردد و در آن تخصص يابد گواه خواهد بود بر اين كه قران از ناحيه خداست اين گفتار خداوند، در حقيقت ياري كردن قرآن و دفاع از آن در برابر خدشه كفار مي باشد ؛ زيرا منظور از شهادت تحمل آن نيست، تا كسي را كه صرفاً علم دارد شامل گردد، بلكه مقصود اداي شهادت و اقرار به علم است ازاين رو طبق اين مفهوم از شهادت، هر دو نظريه پيشين ايراد پيدا مي كند، علامه طباطبايي به اين قول معتقد است. عموم مفسران شيعي از جمله علامه طباطبايي مي گويد: اگر جمله {Hو من عنده H} به كسي از گروندگان به رسول خدا منطبق گردد، قطعاً به علي(ع) منطبق خواهد شد چون او بود كه به شهادت روايات صحيحه و بسياري از تمامي امت مسلمان داناتر به كتاب خدا بود و صرف نظر از همه آن روايات، روايت ثقلين به تنهايي براي اثبات اين مدعا كافي است (علامه طباطبايي، ترجمه تفسير الميزان، ج 11، ص 591) افزون بر آن اگر مراد از كتاب قرآن باشد، علم به ظاهر و باطن بلكه هفتاد بطن آن و علم به تأويلات قرآن به اين خاندان منحصراست ؛ چنان كه قران مي فرمايد: {A{/Bوَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَلرَّاسِخُونَ فِي اَلْعِلْمِ {w29-38w}{I3:7I}/}A}، {V(آل عمران آيه 7)V} اگر مراد لوح محفوظ است باز علم آن نزد اين بزرگواران است زيرا قرآن كريم مي فرمايد: {A{/Bعالِمُ اَلْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلي غَيْبِهِ أَحَداً * إِلاَّ مَنِ اِرْتَضي مِنْ رَسُولٍ {w1-12w}{I72:27-26I}/}A} {V(جن آيه 26 و 27)V} نتيجه اين كه، تفسير آيه طبق نظريه سوم عموميت دارد و نمي توان مفهوم عموم آن را تنها به حضرات ائمه(ع) محدود نمود ؛ بلكه مي توان آنان را به عنوان تطبيق آيه و مصاديق يقيني آن معرفي كرد.